4 ақпанда бес үкіметтік емес ұйым - MediaNet халықаралық журналистика орталығы, "Халықаралық құқықтық бастама", "Құқықтық медиа орталық", "Эхо" қоғамдық бірлестігі және Адам құқығы және заңдылықты сақтау халықаралық бюросы үстінен қозғалған іс пен өндірістің тоқтатылғаны белгілі болды.

Адам құқығы және заңдылықты сақтау халықаралық бюросының жетекшісі Евгений Жовтис Алматы қалалық салық департаментінің Әкімшілік кодекстің 64-1 бабына ("Құқық бұзушылықтың маңызы болмашы болған кезде әкімшілік жауаптылықтан босату") сүйене отырып, әкімшілік істі тоқтатқанын хабарлады. Ол қолына қаулы әлі түспегендіктен әлі нақты ештеңе айта алмайтынын жеткізді.

- Біз әрине, шешімнің күшін жойғанына қуаныштымыз. Бірақ егер қаулыда "болмашы нәрсе болғандықтан" істі тоқтаттық деп жазса, онымен келіспейміз. Сотқа арыз түсіреміз, - деді Евгений Жовтис.

MediaNet ұйымына қатысты қозғалған өндіріс те дәл осындай себеппен тоқтаған. Ұйым жобаларының бірі Factcheck.kz сайтының редакторы Думан Смақовтың айтуынша, ұйым салық органы қызметкерлерінің заңсыз әрекетіне байланысты түсірілген шағым бойынша сотқа қатыса бермек.

- Қазір бізде бұған параллель сот жүріп жатыр. Біз бұған дейін салық басқарманың әрекетсіздігіне шағымданғанбыз. Қалалық салық департаменті қанағаттандырған жоқ. Содан кейін біз олардың үстінен қалалық мамандандырылған ауданаралық сотқа шағым түсіргенбіз. Яғни, біз департаменттің шағымды қанағаттандырмағанына риза емеспіз. Бүгін сол бойынша бірінші тыңдау өтті. Сот іспен толық танысу үшін істі кейінге қалдырды. Әзірге уақыты айтылған жоқ, - дейді Думан Смақов.

"Халықаралық құқықтық бастама" жетекшісі Амангелді Шорманбаев та Алматы қалалық мемлекеттік кірістер департаментінің ұйымға айыппұл салу және жұмысын тоқтату туралы шешімге қарсы түсірілген шағымның ішінара қанағаттандырғанын хабарлады.

- Айыппұл мен қызметті тоқтату жазаларын алып тастайтын болды. Ал басқа не қалады, не қалмайды, ол жағын қолымызға қаулы тигеннен кейін ғана айта аламыз. "Ішінара" десе, демек қандай да бір өтініштеріміз орындалмаған болып тұр ғой. Шағымымызды жартылай қанағаттандыруының себебін түсіндірген жоқ, - деді ол Азаттық тілшісіне.

Бейсенбі күні түстен кейін "Құқықтық медиа орталық" жетекшісі Диана Окремова да Facebook желісінде "жеңіске жеттік" деп жазды.

Елдегі адам құқығын қорғау, сөз бостандығы, әділ сайлау өткізу мәселелерімен айналысатын бірнеше үкіметтік емес ұйым қараша айында салық органдарының "негізсіз тексерулеріне" шағымданған. Желтоқсан-қаңтар айларында олардың бірнешеуіне ірі көлемде айыппұл салынып, жұмысы үш айға тоқтатылды.

Салық органдары олардың "қаржы бойынша есеп беру құжаттарынан қателік кеткенін" айтып, "көрінеу жалған ақпарат таратты" (Әкімшілік кодекстің 460-1 бап 2-бөлігі) деп айыптаған. Мысалы, MediaNet-тің қаржылық есеп құжаттарынан "9 сәйкессіздік" анықталғаны хабарланды, ұйымға 1800 айлық есептік көрсеткіш (шамамен 5,2 млн теңге) көлемінде айыппұл және 3 айға жұмысын тоқтату қаупі төнген. "Халықаралық құқықтық бастама" ұйымының қызметі үш айға тоқтап, 1,1 миллион теңге айыппұл салынған.

Үкіметтік емес ұйымдар 29 қаңтар күнгі мәлімдемеде "кез келген бұлыңғыр техникалық қателікке бола ірі көлемде айыппұл салып, ұйымның жұмысын тоқтатуға мүмкіндік беретін Әкімшілік кодекстің шикілігін" және ондағы "460-1 бап 2 бөліктің абсурдтығын" сынаған. Олар бұл бапты түбегейлі өзгерту немесе кодекстен тұтас алып тастау қажеттілігін атап өткен.

Олар салық органдарының шешімін апелляцияға беретінін айтқан. Олар тексерісті қысым түрі ретінде бағалаған.

4 ақпанда түске дейін "Еркіндік қанаты" қоғамдық қоры ұйым үстінен қозғалған әкімшілік істің тоқтатылғаны белгілі болған. Нұр-Сұлтан қалалық мемлекеттік кірістер департаменті ұйымның құжаттарынан "ешқандай заңсыздық анықталмағандықтан" іс тоқтатылған.

Адам құқығы және заңдылықты сақтау халықаралық бюросының жетекшісі Евгений Жовтис "[билік] басында бір нәрсені бастап қойды да, ол кейін саяси нұқсан келтіре бастады. Айғай-шу көтерілді. Халықаралық беделге нұқсан келді. Енді қазір қайтадан шегіне бастады" деп мәлімдеді.

MediaNet өкілдері "салық органдары арқылы жасалған қысымды" сайлау және ұйымның қызметімен байланыстырады.

- Бұл қысымды Factcheck.kz сайтына шыққан материалдармен байланыстырамыз. Біз әрі қарай да шенеуніктердің мәлімдемелерін тексере береміз, әрі қарай да жұмысымызды жалғастыра береміз. Бұл қысым керісінше жұмысымызға жаңа серпін берді. Жасап жатқан жұмысымыздың дұрыс екенін көрсетті. Екіншіден, бұл қысымның сайлаумен байланысты екені анық. Сайлау бітті. Соған орай бұлар да әйтіп-бүйтіп істерді тоқтатып жатыр, - дейді ол.

Бұған дейін халықаралық адам құқығын қорғау ұйымдары үкіметтік емес ұйымдарды "қудалау мен оларға қысым көрсету кампаниясын" айыптап, Нұр-Сұлтанды қаржылық есеп беру ережелерін асыра пайдаланбауға және қысымды тоқтатуға шақырған. Human Rights Watch (HRW) халықаралық құқық қорғау ұйымы қазақстандық мемлекеттік органдардың іс-әрекетін "репрессияшыл шаралар" деп бағалап, қатты сынаған.

Халықаралық Transparency International (TI) ұйымы Қазақстан билігін адам құқығы және қоғамдық бақылау мәселерімен айналысатын үкіметтік емес ұйымдарды қудалауды тоқтатуға шақырған. Ұйым мәлімдемесінде егер азаматтық қоғам өзінің қоғамдық бақылау функциясын атқару мүмкіндігінен айырылса Қазақстанның "жемқорлықпен күрес саласында кері кетуі оңай" деп мәлімдеген.

3 ақпанда Азаттық тілшісінің сұрақтарына жауап берген қаржы министрлігіне қарасты мемлекеттік кіріс комитетінің төрағасы Марат Сұлтанғазиев "мұндай тексерістер тұрақты түрде жүргізіліп келеді" деп мәлімдеген.

Премьер-министрдің орынбасары, Қазақстан сыртқы істер министрі Мұхтар Тілеуберді 26 қаңтарда "үкіметтік емес ұйымдардың жұмысын тоқтату" елдің "халықаралық беделіне нұқсан келтіреді" деп айтқан.

Ресейдің Курск облысында Қытайдың Phoenix телеарнасының журналисі Лу Юйгуан жараланды. 63 жастағы тілші украин дронының шабуылынан зардап шеккен деп мәлімдеді облыс басшысы Александр Хинштейн.

Кейінірек Хинштейн Лу Юйгуан ауруханаға жатудан бас тартқанын, оның тек "бас терісі жарақаттанғанын" хабарлады. Қытай журналисі қай жерде, қашан жараланғаны жайлы нақты ақпарат бермеді.

Қытайлық бұрынғы әскери қызметкер Лу Юйгуан 2022 жылы Ресей Украинаға басып кіргеннен кейін соғыс барысынан хабарлар дайындап жүр. Ол Ресей әскері Мариупольді басып алған кезде солармен бірге жүрген. Бұрын ол Ресейдің Шешенстан аймағындағы қарулы шайқас болып жатқан өңірлерде жұмыс істеген және 2008 жылы Ресейдің Грузияға қарсы соғысынан хабар таратқан.

Британдық The Guardian басылымының мәліметінше, Лу Юйгуан ондаған жылдан бері Мәскеуде тұрып жатыр.

ТАСС агенттігі сүйенген дереккөздің хабарлауынша, Курск облысында бас сүйегіне зақым келіп, ауруханаға жеткізілген Лу Юйгуанның өміріне қауіп төніп тұрған жоқ. Қытай телеарнасы өз қызметкерінің жараланғаны жөнінде әзірше ресми түсініктеме берген жоқ.

26 маусым күні кешке Украина президенті Владимир Зеленский Ресей мен Украина арасындағы тұтқын алмасудың жаңа – жетінші кезеңі өткенін хабарлады. Соғысып жатқан екі тарап бұған дейін өз өкілдері Стамбұлдағы келіссөздер аясында жасасқан уағдаластыққа сәйкес тұтқын алмасқан.

Мұның алдында Ресейдің қорғаныс министрлігі де екі жақ тұтқын алмасқанын хабарлаған. Бұрынғы кезеңдердегідей, бұл жолы да нақты неше тұтқын алмасқаны жайлы мәлімет берілмеді.

"Алмасу жалғасып жатыр – тағы бір кезең өтті. Бүгін Қарулы күштердің, Ұлттық гвардияның, Мемлекеттік шекара қызметінің жауынгерлері оралды. Олардың көпшілігі 2022 жылдан бері тұтқында болған. Біз әрбір сарбазды табуға, әрбір есім-сой жайлы ақпаратты тексеруге қолдан келгеннің бәрін істеп жатырмыз. Біз өз адамдарымыздың бәрін үйіне қайтаруымыз керек. Осы істе көмектесіп жүрген әрбір жанға алғыс айтамын", – деп жазды президент Зеленский бейсенбі күні телеграм-арнасына.

Соның алдында Ресей президентінің баспасөз хатшысы Дмитрий Песков та пікір білдіріп, Стамбұл келіссөздері аясында тұтқын алмасу аяқталған соң Ресей мен Украина делегациялары жаңа кездесу күнін белгілеуі мүмкін екенін мәлімдеген. Алайда бейсенбі күнгі тұтқын алмасу соңғысы ма, жоқ па – әзірге беймәлім.

Қырғызстан парламенті – Жогорку Кеңеш – мемлекеттік тілді қолдану мәселелері бойынша бірқатар заң жобасын мақұлдады. Құжатқа сәйкес, мемлекеттік қызметкерлерге, оның ішінде судьялар мен прокурорларға, сондай-ақ парламент депутаттарына мемлекеттік қырғыз тілін білу міндетті болмақ.

Жаңа заңға сай, Қырғызстандағы теле- және радиоэфирдегі қырғыз тіліндегі контенттің үлесі 60 пайыздан кем болмауы шарт. Елді мекен атаулары қырғыз тілінде жазылуы керек, ал жарнамада қырғызша мәтіннің қаріп өлшемі орыс тіліндегі мәтінге қарағанда ірі болуға тиіс. Мектептерде мемлекеттік тілден міндетті емтихан тапсыру да заң жүзінде бекітілді.

Жогорку Кеңеш депутаттары бұл өзгерістерді мемлекеттік тілді қорғау қажеттігімен түсіндірді.

"Егер біз қырғыз тіліне немқұрайлы қарай берсек, онда алдағы жылдары ұлт ретінде жойылып кетуіміз мүмкін", – деген парламент спикері Нурланбек Тургунбек уулуның сөзін AFP агенттігі өз хабарында келтірген.

Қырғызстанда орыс тілі ресми тіл мәртебеге ие. Ел халқының басым бөлігі орысша біледі. Орыс тілі күнделікті тұрмыста, сондай-ақ бизнесте қолданылады.

Кейінгі жылдары Орталық Азиядағы бірқатар елде тіл туралы заңнамаға ұлттық тілдің мәртебесін нығайтуды көздейтін өзгерістер енгізілді.

Қазақстан парламенті мәжілісі қоғамдық орында адамның бет-әлпетін толық жабатын киім-кешек киюге тыйым салатын заң жобасын мақұлдады. Енді құжат президентке қол қоюға жіберілді, деп хабарлады Zakon.kz.

Бұған дейін Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева ниқаб киюге тыйым жеке заң түрінде емес, Ішкі істер министрлігі әзірлеген қауіпсіздікке қатысты заң жобасының бір бөлігіне құқық норма ретінде енгізілетінін айтқан еді. Құжатта қоғамдық орында никаб сияқты адамның бет-жүзін тұтас жабатын киімдерге тыйым салу қарастырылған.

Дегенмен, бұл шектеудің бірқатар ерекшеліктері бар. Атап айтқанда, заң талаптарын орындау үшін, медициналық мақсатта, төтенше жағдайлар кезінде, ауа райы қолайсыз болғанда немесе спорттық және мәдени шараларға қатысқан кезде бет-жүзді жабатын киім киюге рұқсат етіледі.

Мұндай шектеу Орталық Азия аймағында алғаш рет енгізіліп отырған жоқ. 2025 жылдың қаңтарында Қырғызстан да адамның бет-әлпетін анықтауға мүмкіндік бермейтін киім киге тыйым салған болатын. Ал 2024 жылдың маусымында Тәжікстанда ұлттық мәдениетке жат деп танылған киімдерді кию мен сатуға заң жүзінде шектеу қойылды. Өзбекстан мұндай тыйым 2023 жылы енгізілген.

25 маусымда Ресейдің Оңтүстік аймақтық әскери соты 19 жастағы Қазақстан азаматы Тұран Устюговты "террористік деп танылған ұйымның қызметіне араласты" және "террористік мақсатта дайындықтан өткені" үшін кінәлі деп танып, 12 жылға бас бостандығынан айырды. Устюговқа Украина әскері жағында соғыспақ болды деген айып тағылған. Үкім жөнінде "Азаттық Азия" сайтына Тұран Устюговтың анасы Эльмира Жанабаева хабарлады.

Айыптау жағы Алматы тұрғынына екі есе көп жаза – 25 жыл түрме сұраған.

Тұран Устюгов былтыр қазаннан бері Ресейде қамауда отыр. Ол Мәскеу аннексиялап алған Қырымда ұсталған. Тергеу мәліметінше, ол Киев жағында соғысып жатқан Ресейде террористік ұйым деп танылған "Ресей еріктілер корпусы", "Ресей еркіндігі" легионы немесе Азов бригадасына қосылу үшін Украина билігінің бақылауындағы аумаққа бармақ болған.

2025 жылдың ақпанында Қазақстан азаматы Симферопольден Оңтүстік аймақтық әскери соты орналасқан Ростов қаласына ауыстырылған. Сот наурыз айында басталып, 25 маусымда аяқталды.

Тұран Устюгов 2024 жылдың қыркүйек айының аяғында Алматыдан кеткен. Ол онда анасы және бауырларымен бірге тұрған. Анасының сөзінше, Устюгов Украина жағында соғысуға мүмкіндік іздеп, Украинаның қорғауға зәру екенін айтқан.

Анасының сөзінше, ол ұлын айнытуға тырысқан және елден кетуге жол бермеуге күш салған. Қазақстан ұлттық қауіпсіздік комитеті бұған дейін "Азаттық Азияға" Устюговқа қатысты Қылмыстық кодекстің «Шетелдегі қарулы қақтығыстарға қатысу» бабы бойынша тергеу жүріп жатқанын хабарлаған.

Бұған дейін Қазақстанда Украинада Ресей әскері қатарында соғысқан бірнеше адам осы баппен сотталған еді.

Элмира Жаңабаеваның сөзінше, қазақстандық дипломаттар мен мемлекеттік органдар ұлын қорғау үшін қандай да бір көмек көрсетпеген. Қазақстан сыртқы істер министрлігі дипломаттар Устюговпен де, оның анасымен де байланыста екенін айтқан.

Иранның рухани көсемі Әли Хаменеи видеомәлімдеме жасап, "Иран халқын жеңісімен құттықтады". Оның сөзін елдегі IRNA агенттігі таратты.

"Иран халқын құттықтаймын. Сионистік режим қираудың алдында қалды және Ианның соққыларынан қатты зардап шекті" дейді ол.

Али Хаменеи АҚШ-ты да жеңдік деп отыр.

"Америка режимі де тікелей соғысқа араласты, себебі олар араласпаса сионистік режим толық жойылатынын сезді. Мұнда да ислам республикасы жеңді және Американы шапалақпен бір тартты" деді Иранның рухани көсемі.

Израиль Тегеран уран өндірісін шамадан тыс арттырып, ядролық қару жасап жатыр деп мәлімдеп, 13 маусымда Иранның ядролық нысандарына соққы жасап, ядролық бағдарламаға қатысы бар делінген ғалымдарды өлтірген. Кейін Иран да жауап ретінде Израильге ракеталармен шабуылдаған.

22 маусымда АҚШ Иранның ядролық нысандарына шабуылдап, соққы жасаған. 24 маусымда АҚШ президенті Дональд Трамп Иран мен Израиль атысты тоқтатқанын мәлімдеген.

Адвокат Инга Иманбай әскерде жұмбақ жағдайда басы жараланып, төсек тартып қалған Ербаян Мұхтардың ісінде қорғануға құқығы бар куәгер бар екенін, бірақ күдікті ретінде әлі ешкім танылмағанын хабарлады. Адвокат “За нами выехали” телеграм-арнасына халықаралық сараптама тағайындалғанын айтқан.

“Іс бойынша маған дейін жасалған сараптама бар, ол өзі құлап, бас жарақатын алған деген болжам жасайды. Біз әрине, бұған сенбейміз. Мен іске кіріскеннен кейін тәуелсіз сарапшыларды тарта отырып комиссиялық кешенді сараптама жүргізілді, оның нәтижесі бірінші сараптамаға қайшы. Енді сараптаманың қайсысы шын екенін анықтау үшін халықаралық сарапшыларды тарттық. Қазір іс бойынша халықаралық сараптама тағайындалды” деді Инга Иманбай.

Екі күн бұрын туыстары Ербаян Мұхтардың денсаулығы түзеліп келе жатқанын хабарлаған.

"Қазір ол арқасын тік ұстай алады, аяғында тұрады, мойнын бақылай алады, сол қол-аяғында айтарлықтар реакция бар, салмақ қосты, ауыз-қуысымен толықтай жұмыс жасай аламыз— ал бұл бастың ауыр операциясынан кейін небәрі 7,5 ай өткенде қол жеткен өте жақсы нәтиже. Бұл процесс баяу, бірақ тұрақты жүріп жатыр, бұл осындай ауыр операциядан кейін ерекше маңызды. Алда Ербаянды емделудің екінші кезеңі – Стамбулға қайта сапар күтіп тұр” деп жазды туыстары желіде.

Ербаян Мұхтар 2023 жылы көктемде әскерге алынған. Жас жігіт Алматыдағы Ұлттық ұланның №5571 әскери бөлімінде қызмет атқарып жүрген. Бірақ сол жылы желтоқсанда әскердегі әжетханада жұмбақ жағдайда басы жарылып, комаға түскен. Төрт айдай ес-түссіз жатып, 2024 жылы мамырда оянған.

Әскери бөлім "сарбаз әжетханада өзі құлап, басын кафельге соғып алды" деген. Жігіттің ата-анасы әскери бөлімнің мәлімдемесіне сенбейтінін айтқан.

Ербаян Мұхтарды ата-анасы былтыр қыркүйекте Түркияға емдетуге алып кеткен. Биыл қаңтарда ол Қазақстанға қайтты. Заңды өкілінің хабарлауынша, Стамбұлда оның басына ота жасалып, инфекциядан толық арылған, бұдан бөлек, салмақ қосып, роботтың көмегімен қимылдай бастаған, өзі аздап тамақ ішетін жағдайға келген. Алдағы уақытта Түркияға қайта барып, оңалтудан өтпек.

26 маусымда Алматыдағы Жамбыл атындағы кітапханада журналист, саясаттанушы Рахат Мамырбек атындағы саяси журналистика байқауының қорытындысы жарияланып, лауреаттарға сыйлық табыс етілді.

“Ең үздік мақала” аталымы бойынша Maqsut Narikbayev University Newsroom студенті Мөлдір Қабыкен “Өмір үшін күрес” материалымен жеңімпаз танылды. “Ең үздік видео” аталымында батысқазақстандық журналист Азамат Хамза “20-1” деректі фильмімен үздік танылды.

Жеңімпаздарға арнайы диплом мен ақшалай сыйлық табысталды. Байқаудың жүлде қорына Ғабиден Құлахмет атындағы қор және журналист Ербол Азанбек атсалысқан.

"Осы жолы материалдар сапасы жақсы. Бұған дейін әлеуметтік салмағы бар материалдар болған, биыл тақырып кең болды" дейді қазылар алқасның мүшесі Асылхан Мамашұлы.

“Байқауға барлығы 52 жұмыс (33 мақала, 19 видео) келіп түсті. Байқау Қазақстанның барлық аумағын қамтыды. Атырау, Жетісу, Қостанай, Түркістан, Батыс Қазақстан, Шығыс Қазақстан, Ақтөбе, Қызылорда, Жамбыл, Қарағанды, Маңғыстау, Ұлытау, Абай облыстарынан, үш ірі мегаполистер үміткерлер қатысты” деп жазылған ұйымдастырушылар таратқан хабарламада.

Рахат Мамырбек атындағы саяси журналистика байқауы биыл үшінші рет – дәстүрлі Журналистер күні қарсаңында ұйымдастырылып отыр.

Рахат Мамырбек әр жылдары "Қазақстан", "31-арна", "КТК" және "Алматы" телеарналарында жүргізуші, редактор болып қызмет істеді. "Қазақстан" телеарнасында "Күлтөбе" бағдарламасының авторы әрі жүргізушісі болды. "Алматы" арнасында "Пікірлер пирамидасы" хабарын тізгіндеді. 2012 жылы Азаттық радиосының Қазақ редакциясына қызметке келді. Редактор және жүргізуші болып қызмет атқарды. "Еркін сөз" бағдарламасының авторы әрі жүргізушісі болды.

Рахат Мамырбек Алматыда 2017 жылы 20 желтоқсанда 39 жасында қайтыс болды. 2018 жылы "Ұлт туралы арман" кітабы жарық көрді.

Reuters агенттігі Иранда Израильге «тыңшылық жасады» деп айыпталған үш адам дарға асылғанын хабарлады.

Иран үкіметінің хабарлауынша, өлім жазасына кесілгендер "Моссадпен (Израиль барлау қызметі) әріптестік орнатып", "Ирандағы жоғары лауазымды шенеуніктерді өлтіру үшін пайдаланған жабдықтарды контрабандалық жолмен тасымалдауға көмектесті" деп айыпталған.

BBC ақпарат агенттігі бірнеше күн бұрын осындай айыппен тағы екі адамның өлім жазасына кесілгенін хабарлаған. Иран-Израиль қақтығысы басталғалы бері "Израильмен байланысы бар" деген күдікпен Иранда соңғы екі аптада 700-ден астам адам тұтқындалған.

Екі ел арасындағы қарулы қақтығыс 13 маусымда Израиль Иранның ядролық қару жасауына тосқауыл қояюды көздейтінін мәлімдеп, ядролық нысандарына соққы берген кезде тұтанған. Операция барысында ядролық қаруға қатысы бар делінген бірнеше ғалым да өлтірілген. Иран бұған жауап ретінде Израильді зымыранмен атқылаған. Тараптар 24 маусымда атысты тоқтатуға келісті.

БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі жоғарғы комиссары Фолкер Түрік 2024 жылы Иранда 901 адамның дарға асылғанын айтқан.

НАТО Гаагадағы саммиттің қорытынды құжатын жариялады. Құжат бес тармақтан тұрады.

НАТО-ға мүше мемлекеттер 2035 жылға қарай жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ) 5%-ын қорғанысқа жұмсауға келісті. Оның 3,5%-ы - әскери мақсатқа, 1,5%-ы инфрақұрылым мен цифрлық желілерді қорғауға жұмсалады. Бұған дейін бұл көрсеткіш 2% болған.

НАТО елдері Украинаны қолдауға жұмсалатын қаржыны қорғаныс шығыны ретінде санайды. Бұл Киевке көмек көрсетуді жеңілдетуі мүмкін.

Құжатта Ресейдің «Еуроатлантикалық қауіпсіздікке қатер төндіретіні» ғана айтылған. Соғыс сөзі қолданылмаған.

Былтырғы саммитте «Украинаның НАТО-ға жолы ашық» деп айтылса, биылғы құжатта мұндай тұжырым жоқ.

АҚШ президенті Дональд Трамп НАТО саммитінде сөйлеген сөзінде егер одаққа мүше елдер қорғаныс шығынын жалпы ішкі өнімнің 5 пайызына дейін арттырса, НАТО «өте қуатты» ұйымға айналады деп мәлімдеді.

НАТО-ның бас хатшысы Марк Рютте "Трамптың қысымынсыз" мұндай мақсатқа жету мүмкін емес еді деп мойындап, республикашылды мақтаған. Бірақ ол бұған көп жағдайда Трамптың "мұндай шарт орындалмаса, АҚШ НАТО-дан кетеді" деген қоқан-лоқысы түрткі болғаны жөнінде ештеңе демеген.

Одаққа мүше елдер НАТО-ның қуаты көп жағдайда АҚШ-тың әскери мүмкіндіктеріне негізделгенін және ол одақтан шықса, одақтың қуаты қатты әлсірейтінін жақсы түсінеді деп жазды халықаралық БАҚ.

24-25 маусымда Нидерландының Гаага қаласында НАТО саммиті өтті. Оған альянсқа мүше 32 елдің өкілдері қатысты.

АҚШ былтыр Қазақстан азаматтарының B-1/B-2 категориясына кіретін виза түрі бойынша өтініштерінің 46% астамын кері қайтарған. Бұл жөнінде АҚШ мемлекеттік департаментінің есебінде айтылады.

B-1/B-2 визалары АҚШ-қа уақытша іссапарға (B-1) немесе туризмге, демалысқа (B-2) барғысы келетіндерге беріледі. Бұл визаны алу үшін өтініш берушілер АҚШ-тан қайтып кететінін дәлелдеуі керек.

Визалық шектеу бойынша Қазақстан Орталық Азия елдері арасында үшінші орында тұр: Өзбекстан — 64,41%, Түркіменстан — 58,8%, Қазақстан — 46,29%, Тәжікстан — 45,24% және Қырғызстан – 39,14%.

ТМД елдері арасында бұл бойынша көрсеткіш әрқалай: Әзербайжан — 21,46%, Армения — 59,46%, Беларусь — 28,79%, Ресей — 38,56%.

Әлем бойынша ең жоғары көрсеткіш Лаоста — 82,84%. Алғашқы бестікте Гвинея-Бисау (76,59%), Сенегал (74,65%), Сомали (77,02%) және Гвинея (70,25%) тұр.

Ең төменгі көреткіш БАӘ — 1,46%, Кипр — 2,16%, Румынияда— 2,61%.

Сәуір айында АҚШ-тың Өзбекстандағы елшісі Джонатан Хеник өзбек азаматтарының визаның мұндай түрін ала алмауына осындай визамен барған өзбек азаматтарының АҚШ-та қалып қоюы себеп екенін мәлімдеген.

Өзбекстан соты Ресей әскері қатарында Украинадағы соғысқа қатысқан азаматты үш жыл бір айға бас бостандығынан айырды. Бұл жөнінде Ізбасқан аудандық сотының шешіміне сүйенген Repost басылымы жазды.

Оны "әскери жалдамалы қызметкер болу", "әскери қызметке тарту" және "шекараны заңсыз кесіп өту" баптары бойынша кінәлі деп таныған.

Тергеу мәліметінше, ер адам 2019 жылы Ресейдің Саратов қаласына нәпақа табуға барған. 2024 жылы маусымда Ресей қорғаныс министрлігімен келісімшартқа отырып, әскери дайындықтан өткен. Ал шілде-тамыз айларында Украинаның Луганск облысы мен Волчанск қалаларындағы әскери қимылдарға қатысып, жарақаттанған. Ауруханада емделгеннен кейін ол шекараны заңсыз кесіп өтіп, Өзбекстанға оралған.

Сот кезінде айыпталушы тағылған айыптарды мойындаған. Ол Өзбекстан азаматтығынан бас тартып, Ресей төлқұжатын алғанын айтқан.

Бұған дейін украиналық "Хочу жить" қоры Ресей қорғаныс министрлігімен келісімшарт жасасып, Украинаға қарсы соғысқа қатысқан 1110 өзбек азаматының аты-жөнін анықтаған еді. Жоба өкілдері кемінде 109 өзбек азаматының майданда қаза болғанын хабарлаған. Қаза болғандардың ең жасы – 21-де, ең үлкені – 62-де. Өзбек азаматтарының бірі келісімшарт жасасқаннан кейін сегізінші күні қаза болған.

Құқық қорғаушы Бақытжан Төреғожина рақымшылық туралы заңды сараптап, елдегі 30 саяси тұтқынның тек екеуі ғана ілінуі мүмкін екенін жазды. Бұлар: Мәлік Ахметқалиев және Айдар Сыздықов. Құқық қорғаушының сөзінше, олардың жаза мерзімі қысқаруы мүмкін.

“Бірақ рақымшылық туралы заң сондай күрделі, сондықтан тіпті екі белсендінің ісі қайта қаралады деген үмітіміз ақталмауы мүмкін. Міне, Қазақстандағы рақымшылықтың жайы осы...” деп жазды Төреғожина.

2024 жылы мамырда Қазақстан соты “есірткі сақтады” деп айыпталған көкшетаулық белсенді Мәлік Ахметқалиевті 4,5 жылға бас бостандығынан айырған. Дәл осындай баппен айыпталған астаналық белсенді Айдар Сыздықов былтыр күзде бес жыл түрмеге жіберілген. Билікті сынап жүрген белсенділердің ісін сараптаған құқық қорғаушылар оларды “саяси тұтқындар” тізіміне қосқан. Ресми Астана елде саяси қудалау барын мойындамайды.

Осы аптада президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан Конституциясының 30-жылдығына орай тұтқындарға рақымшылық жариялау туралы заңға қол қойған. Ресми мәлімет бойынша, рақымшылыққа 15 мың сотталушы ілінеді. Рақымшылық аясында түрмеден 662 адам шығады, пробациялық бақылаудағы 3,5 мың адам жазадан босатылады. Шамамен 11 мың адамның жаза мерзімі қысқартылмақ. Осылайша оған барлығы 15 мың адам ілінбек.

Рақымшылыққа 833 әйел ілінбек: 109-ы босатылады, 724-інің жазасы қысқартылады.

Бұған дейін жобаны әзірлеуге қатысқан кейбір адвокаттар жобада шектеу көп болғандықтан оны “гуманистік акт” ретінде қарастыруға келмейтінін айтқан еді.

Бұған дейін жобаны әзірлеуге қатысқан кейбір адвокаттар жобада шектеу көп болғандықтан оны “гуманистік акт” ретінде қарастыруға келмейтінін айтқан еді.

Қазақстанның тәуелсіз тарихында 9 рақымшылық болған. Соңғы рет ірі рақымшылық 2021 жылы Қазақстан тәуелсіздігінің 30 жылдығына орай жарияланып, шамамен 1 мың адам түрмелерден босатылған. 4 мың адам пробациялық бақылаудан босатылған. 2022 жылы қарашада Қаңтар оқиғасына қатысушыларға қатысты тағы бір шағын рақымшылық жүргізілді.

CNN телеарнасы мен New York Times басылымы Америка барлауындағы дереккөздерге сілтеп, АҚШ-тың Иранға жасаған соққысы Тегеранның ядролық бағдарламасының негізгі компоненттерін жоя алмады деп жазды.

Дереккөздің бірі АҚШ-тың соққысы Иранның ядролық бағдарламасын тек бірнеше айға кері "лақтырып тастады", қайта қалпына келтіруге болады деген. Енді бірі Иранның өндірілген уран қоры да құртылмады дейді. Бұған дейін Иран шабуыл алдында зауыттардан урандарын алып кетуі мүмкін деп те айтылған еді.

"Алғашқы қорытындылар президент Дональд Трамптың Иранның ядорлық энергиясы қайта қалпына келмейтіндей толығымен жойылды» деген мәлімдемелеріне қарама-қайшы" деп жазылған CNN мақаласында.

Осыдан соң АҚШ президенті Дональд Трамп Truth Social желісінде екі медианың жазғанын "жалған ақпарат" деді.

"Жалған жаңалық жазатын CNN жолы болмайтын The New York Times-пен бірігіп, тарихтағы ең сәтті әскери соққының бірін жоққа шығаруға тырысты. Иранның ядролық нысандары толық жойылды! Қоғам CNN мен The Times-ды сынап жатыр" деп жазды ол.

Трамптың Таяу Шығыс бойынша арнайы өкілі Стив Уиткофф барлау деректерін шығып кеткенін "сатқындық" деп атады.

22 маусымда АҚШ Иранның Фордо, Натанз және Исфахан ядролық нысандарына соққы жасаған еді. Трамп бұл соққыдан соң Иранның ядролық бағдарламасы жойылды деген.

Мәжіліс жаңа салық кодексіне сенат ұсынған түзетулермен келісті. Құжат президентке қол қоюға жіберілді.

- Сенат cалық кодексіне 131 түзету енгізді. Оның ішінде 41 позиция бойынша кодекстің тұжырымдамалық тұстарын өзгертпейтін жаңа нормалар ұсынылды. 70 позиция бойынша мәтін, сондай-ақ өтпелі ережелер мен жекелеген нормативтік құқықтық актілерді енгізу мерзімдері нақтыланған және жетілдірілген. Ал 20 позицияда салық саласында әкімшілендіру бойынша нормалар нақтыланады, - деді мәжіліс депутаты Берік Бейсенғалиев палатаның жалпы отырысында.

Ілеспе заң бойынша сенат 35 позиция енгізген. Олар редакциялық және нақтылау сипатына ие. Мәжіліс өзгерістермен келіскен.

Дүйсенбі күн жаңа түзетулерді сенат қарап, бірқатар ұсыныстармен мәжіліске қайтарған еді.

Олар өзге жайттармен қатар шаруа немесе фермер қожалықтарының кірістері бойынша жеке табыс салығына прогрессивті салық салуды енгізуді, төлем карточкаларына байланысты операцияларды қосымша құн салығынан (ҚҚС) босатуды, сән-салтанат заттарына салық салу бойынша жеке нормаларды белгілеуді ұсынған.

Құжатта қосымша құн салығы (ҚҚС) көлемін 16%-ға дейін арттыру, оның межесін 40 млн теңге көлемінде бекіту қарастырылған. Өзгерістер 2026 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енеді.

Жаңа өзгерістерге сай, медицина саласында қосымша құн салығы тек ақылы қызметтерге салынбақ. Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік, кітап басып шығару, археология – қосымша құн салығын төлеуден босатылады. Жоба қабылданса, әлеуметтік саладағы корпоративтік табыс салығы – 2026 жылдан бастап 5%, ал 2027 жылдан бастап 10% болмақ. Корпоративтік табыс салығы банк секторы және ойын бизнесі үшін 25% болуы мүмкін. Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер үшін мөлшерлеме 3 пайыз деңгейінде өзгеріссіз калмақ.

Қазіргі қолданыстағы заң бойынша, жылдық тауар айналымы 73 млн 840 мың теңгеден асатын кәсіпкерлер ғана қосылған құн салығын төлеуге міндетті. Бұған дейін үкімет салықтың бұл түрін жылдық тауар айналымы 15 млн теңгеден басталатын кәсіпкерлерге енгізуді ұсынған. Бұл ұсыныс қоғамда қызу талқыланған. Одан кейін оның межесі 40 млн теңге болып белгіленді.

Қосымша құн салығы – Қазақстанда сатылатын тауарлар (отандық және шетелден әкелінген) мен көрсетілетін қызмет бағасына қосылған жанама салық түрі, мемлекеттік бюджет кірісінің маңызды көздерінің бірі.